اربعین (به عربی: الأربعين‎) در لغت به معنی چهلم است و در اصطلاح اسلامی، یک مراسم مذهبی شیعی است که بیستم صفر ۶۱ هجری قمری چهل روز پس از روز عاشورا، روز کشته‌شدن حسین بن علی نوه محمد(ص)، فرزند علی بن ابی طالب و فاطمه زهرا و امام سوم شیعیان در کربلا برگزار می‌گردد.

روز بیستم صفر یعنی اربعین چهل روز پس از کشته شدن حسین بن علی، خانواده حسین بن علی یعنی کاروان اسرا، از شام به مدینه بازگشتند و روزی است که جابر بن عبدالله انصاری، صحابی پیامبر اسلام، از مدینه به کربلا رسید تا به زیارت قبر حسین بن علی بشتابد و او نخستین کسی است که قبر حسین را زیارت کرد. در این روز، زیارت حسین بن علی مستحب است و این زیارت، همانا خواندن زیارت اربعین است.

چهلمین روز پس از کشته شدن حسین بن علی که نزد امامیه دارای ارزشی آیینی است و بر اساس اعتقادات کهن سر بریده شده حسین بن علی در چنین روزی به بدن وی در کربلا ملحق شده‌است. فاصله چهل روز از هنگام وفات مؤمن از اعتقادات و باورهای مسلمانان به‌شمار می‌آید.

اربعین، مطابق نظر شیخ مفید در مسارالشیعه و شاگردش شیخ طوسی در مصباح المتهجد، زمان بازگشت اهل حرم از شام (دمشق) به مدینه است. همچنین بنا بر نقل ایشان، جابر بن عبدالله انصاری صحابی برجسته محمد به عنوان نخستین زائر حسین بن علی، یا لااقل از نخستین زائران او، در این روز وارد کربلا شده و زیارت اربعین را بجا آورده‌است.